Waar komt klei vandaan?

Een aantal blogposts geleden vertelde ik al iets over een gastoptreden van één van mijn collega´s. De betreffende collega weet namelijk wel het één en ander over klei. Toen ik hem aan het begin van mijn blogcarrière informeerde over mijn zoektocht naar de rode klei, wist hij me te vertellen dat ik daarvoor naar Groningen moest. Daar kon ik het, volgens hem, zelf uit de grond halen.

Nu kom ik niet dagelijks met een schepje en emmertje in Groningen en gelukkig heb ik de klei op een andere manier weten te bemachtigen, maar ik was wel benieuwd. Hieronder dus een educatief stukje van mijn collega.

Klei

Klei is een verweringsproduct van natuurlijke gesteenten. Deze verweringsproducten zijn door de rivieren en door de wind naar ons land gebracht, een proces van vele eeuwen. Klei wordt in Nederland gevonden langs de rivieren (rivierklei), langs de zeekusten (zeeklei) en aan de heuvelruggen (bergklei). De onderlinge verhoudingen van de hoofdbestanddelen aluminiumoxyde en kwarts en de soort bijmengselen bepalen voor een groot deel de eigenschappen van de producten die er van worden gemaakt. Een overmaat aan klein kleideeltjes maakt de klei vet of lang, deze is dan zeer goed kneedbaar. Nadeel is dat deze klei bij het drogen gaat krimpen en een grotere kans op scheuren heeft. Veel zand maakt de klei schraal of kort. Zand vermindert de kans op scheuren maar ook de kneedbaarheid.

Klei is een materiaal wat wordt gebruikt voor het maken van materialen die in de bouw worden gebruikt, o.a. bakstenen en dakpannen. Maar ook voor het maken van serviezen, o.a. kopjes, bekers, borden. Zuivere klei (porceleinaarde) bakt wit, weinig ijzeroxyde geeft een gele kleur (Limburg), meer ijzeroxyde kleurt het baksel rood. Een mooi voorbeeld van de roodbakkende klei is de zogenaamde ‘groninger’ steen. Zo was het in de vorige eeuw, in de huidige tijd kunnen kleuren op allerlei manieren beïnvloed worden (kleurmengsels, baktechnieken).

In het verleden kende Nederland heel veel steenfabrieken die gesitueerd waren op plekken waar de klei gevonden werd, dus langs de grote rivieren en langs de kust. Een mooi ‘plaatje’ is nog de steenfabriek ‘De Werklust’ in Oostrum in Friesland (zie foto).

Bedankt voor je bijdrage Reitse!

Advertentie